Jednym z takich grobów jest znajdujący się przy tak zwanej „alei zasłużonych” grób Paulusa Gundruma, który był burmistrzem Strzelec – wówczas Groß Strehlitz, w latach 1901 – 1924. Został on wybrany na to stanowisko jednogłośnie, niebawem po śmierci swojego ojca Ehrenfrieda, który również pełnił tą funkcję w latach 1874 – 1901.
Ehrenfried Gundrum urodził się w 1829 roku w Białej Prudnickiej (wówczas Zülz) jako najmłodsze, dziesiąte dziecko rękawicznika, ale także radcy miejskiego i prowizora kościelnego, którego ojciec przywędrował na Śląsk z Nadrenii. Sytuacja materialna rodziny nie pozwalała na kształcenie najmłodszego syna, wiec Ehrenfried po ukończeniu szkoły podstawowej zaczął uczyć się sam, korzystając z gimnazjalnych podręczników starszego brata. Bardzo marzył o karierze pruskiego urzędnika, a zaczątkiem tego stała się jego pierwsza praca jako pisarza sądowego. Dzięki temu zdobywał coraz to większe doświadczenie, nie zaniedbując jednocześnie dalszej nauki. W kwietniu 1852 roku, a miał wówczas 22 lata, przystąpił do egzaminu na sekretarza sądowego w Sądzie Apelacyjnym w Poznaniu. Zdał go z wynikiem dobrym, przyznano mu również tytuł aktuariusza klasy starszej i równocześnie skarbnika oraz rachmistrza sądowego. Po kilku latach powołano go na depozytowego skarbnika kasowego i sekretarza sądowego w powiatowym sądzie w Rawiczu. W 1861 roku postanowił się ożenić biorąc ślub z córką burmistrza Białej Prudnickiej – Engela, utrzymując tym samym swoje kontakty z rodzinnymi stronami. Prawdopodobnie związek ten pomógł mu również w jego dalszej karierze. W roku 1873 Ehrenfried wziął udział w konkursie na burmistrza Strzelec Wielkich (dziś Strzelce Opolskie), o którego fotel ubiegał się jeszcze jeden kandydat. Dobra znajomość śląskiej rzeczywistości, świadectwa pracy i dokumenty zaświadczające o jego wykształceniu były atutami Gundruma w wyborach na burmistrza. Duże znaczenie miało również poparcie jednego ze strzeleckich radnych, powiatowego inspektora szkolnego, dr Schustera, którego łączyła z Ehrenfriedem jeszcze znajomość z Rawicza. Dr Schusterowi udało się przekonać radnych do swojego kandydata i tym samym Gundrum pokonał kontrkandydata stosunkiem głosów 11 do 7.
Po wygranych wyborach dnia 1 maja 1874 roku na stanowisko burmistrza w Strzelcach wprowadził Gundruma przedstawiciel władz rządowych radca Kleve, przedstawiając mu aktualną sytuację gospodarczą miasta. Najważniejsze były dwa problemy: długi związane z budową gimnazjum oraz utrata garnizonu wojskowego. Hamowały one znacznie dalszy rozwój miasta i nie pozwalały na dotrzymanie kroku innym miastom rozwijającym się po wojnie 1870/71 (wojna francusko – pruska). Strzelce przeżywały recesję. Okres szybkiego wzrostu miasto miało już za sobą, w latach pięćdziesiątych i sześćdziesiątych XIX wieku napędzane było tanim drewnem z okolicznych lasów oraz cegłami miejscowej cegielni. Po czasie sprzedaż drewna ograniczyła się do potrzeb lokalnych z powodu transportu, gdyż najbliższa stacja kolejowa, która nadawała się do wysyłki drewna znajdowała się w Gogolinie. Tym samym zmniejszyły się dochody z miejskiego lasu, a także cegielni.
Garnizon wojskowy został zamknięty wraz z wymarszem 15 pułku dragonów na wojnę francusko – pruską (1870 – 1871). Żołnierze już do Strzelec nie wrócili. Żegnali się przy muzyce wojskowych trębaczy pod przewodnictwem trębacza sztubowego Herzoga. Była to dla mieszkańców miasta ostatnia okazja do wysłuchania muzyki, której tak często mogli wcześniej słuchać na rynku, w parku lub czarnocińskim lesie podczas koncertów tej pułkowej kapeli. Do tego doszła jeszcze sytuacja polityczna związana z Kulturkampfem. Społeczeństwo miasta podzieliło się na dwa obozy. Po jednej stronie „państwowi” katolicy i ewangelicy, po drugiej natomiast klerykałowie. Taki podział nie tworzył atmosfery sprzyjającej dobremu rozwojowi Strzelec.
W takich warunkach zarządzanie miastem wymagało od nowego burmistrza bardzo wiele taktu, rozwagi i ostrożności. Ehrenfried Gundrum potrafił jednak zapewnić sobie nie tylko poważanie wszystkich, ale także przeprowadzić Strzelce przez wszystkie niebezpieczeństwa owych czasów.
Na samym początku swoich rządów zwrócił on swoją uwagę na uporządkowanie finansów miejskich oraz poprawienie sytuacji materialnej mieszkańców. Ograniczył wszystkie wydatki i podniósł o 1/3 podatki. Nie przyniosło to jednak większych efektów. Oszczędności wymusiła także sytuacja w państwie niemieckim. Po szybkim wzroście gospodarczym wynikającym ze zwycięskiej wojny z Francją nastąpił nagły spadek produkcji, który szczególnie dał się odczuć na Górnym Śląsku. Wzrastało bezrobocie, a wędrujący za pracą czeladnicy i żebracy stali się plagą dla osiadłych mieszczan. Sytuacja była dość poważna, a w niektórych częściach Rzeszy przeprowadzano akcje dobroczynne dla Górnego Śląska. Uruchomiona w 1878 roku linia kolejowa Bytom – Opole również nie przyniosła oczekiwanej przez mieszkańców Strzelec poprawy sytuacji gospodarczej miasta. Prócz tego, w 1879 roku przeprowadzono reformę systemu sądowniczego i sąd powiatowy został rozwiązany. Strzelce pozostały siedzibą sądu okręgowego z pięcioma etatami sędziowskimi i zmniejszoną liczbą innych urzędników sądowych. Zmiana ta również wpłynęła ujemnie na sytuację gospodarczą miasta. Starania magistratu o zastąpienie sądu powiatowego sądem grodzkim również nie przyniosły rezultatów. Od 1874 do 1883 roku dodatki do podatków wzrosły z 200% do 290% i mimo tego nie poprawiły finansów miasta. W czerwcu 1877 roku na posiedzeniu rady miejskiej burmistrz Gundrum mówił: „prawdopodobnie, mimo wysokich zapasów drewna i cegły przeznaczonych do sprzedaży, od października kasa miejska nie będzie w stanie wypłacić poborów”. Dopiero od 1883 roku nastąpiło wyraźne polepszenie sytuacji, a stan kasy miejskiej za ten rok wykazał po raz pierwszy od kilku lat nadwyżkę w wysokości 11.641 marek. Burmistrz robił co mógł aby pobudzić miejską gospodarkę. W 1874 roku zostało wprowadzone nowe prawo budowlane, udało się wówczas Gundrumowi przekonać radę miejską aby zainwestować 350 talarów na nowy plan zabudowy miasta.
W latach siedemdziesiątych XIX wieku miasto przejęło również dwie szkoły konfesjonalne ewangelicką i żydowską, które dotychczas były utrzymywane przez swoje gminy wyznaniowe. Dotychczas szkołą miejską była tylko wieloklasowa szkoła katolicka. Koniecznością stało się więc stworzenie jednolitego systemu szkolnego, aby uniknąć rozrostu klas, z korzyścią dla wszystkich uczniów bez względu na różnice wyznaniowe. Rada miejska podjęła uchwałę o połączeniu trzech szkół w jedną parytetową. Pojawił się jednak problem, brakowało odpowiedniego budynku, o czym dyskutowano na posiedzeniach samorządu. Burmistrz Gundrum wykorzystał zaistniałą sytuację samorozwiązania strzeleckiego związku wspierania biednych i przekazaną miastu kwotę 339 marek wykorzystał jako podstawę do założenia fundacji obywatelskiej dla biednych. Fundacja ta otrzymywała rocznie 60 marek z miejskiej kasy. W 1901 roku kapitał tej fundacji wynosił więcej niż 11 tysięcy marek. Odsetki z tego dożywotnio otrzymywało sześciu mieszkańców w wysokości 50 marek rocznie.
Jesienią 1878 roku była zbudowana pierwsza część linii kolejowej Opole – Bytom. 28 września tego roku przez Strzelce przejechał pierwszy pociąg. Burmistrz Gundrum oraz radca sanitarny dr Bruck dokonali uroczystego otwarcia terenu, na którym w niedalekiej przyszłości miała powstać stacja kolejowa (otwarcie stacji nastąpiło w 1880 roku). Do tego czasu funkcjonował budynek ekspedycji, w którym podróżni mogli nabywać bilety. W pierwszych latach swojego istnienia kolej nie przyczyniła się do oczekiwanego wzrostu gospodarczego, wpłynął na to ogólny kryzys gospodarczy państwa. Dzięki staraniom Gundruma został powiększony również las miejski w 1882 roku przez nabycie 101 morgów terenu przeznaczonego na zalesienie.
Za kadencji burmistrza Ehrenfrieda Grundruma zostało wybudowane więzienie w Strzelcach. Początkowo więzienie sądu znajdowało się na najniższym piętrze północno – wschodniego skrzydła ratusza. Nie odpowiadało ono jednak wymogom czasu pod względem wielkości i warunków sanitarnych. Budowa nowego więzienia stała się więc konieczna. Miasto zaproponowało skarbowi sądowemu właściwy teren dla celów więziennictwa. We wrześniu 1885 roku Ministerstwo Spraw Wewnętrznych zdecydowało się na wyznaczenie Strzelec jako siedziby więzienia dla przestępców młodocianych. Za cenę 9.000 marek miasto odsprzedało ministerstwu teren o wielkości 12 morgów pomiędzy gazownią a szosą gogolińską z przeznaczeniem na więzienie.
1 października 1886 roku większością głosów radni wybrali Gundruma na drugą kadencję. Wynik pokazał, że mimo trudnej sytuacji okresu Kultrukamfu dotychczasowy burmistrz zyskał sobie pełne zaufania mieszkańców miasta, a rozsądni pracownicy magistratu i miejscy radni wiernie stali u jego boku. Gdy w 1901 roku zmarł Ehrenfried Grundrum, rada miejska wybrała jednogłośnie na stanowisko burmistrza jego syna Paulusa.
Paulus Gundrum urodził się 15 marca 1865 roku. Na stanowisko burmistrza Strzelec został wybrany jednogłośnie przez radę miejską 30 maja 1901 roku i funkcję tą pełnił do 1924 roku. Fotel głowy miasta objął po śmierci swojego ojca Ehrenfrieda. Paulus był już doświadczonym urzędnikiem, wcześniej był burmistrzem w Pyskowicach, tam też poznał swoją żonę Hedwigis z domu Czichorowski. Paulus rządził Strzelcami w trudnych czasach, gdyż wiele podejmowanych działań zależnych było od efektów i skutków I wojny światowej oraz ciężkich lat powojennych. Poradził sobie z tym znakomicie, gdyż został wysoko oceniony przez mieszkańców Strzelec za działalność dla dobra miasta i w dniu 3 lutego 1936 roku nadano mu tytuł honorowego obywatela miasta.
(źródło: Mutz K., Burmistrzowie Strzelec Opolskich 1809 – 2009, Strzelce Opolskie 2009)
Za jego kadencji najważniejsze były dwa przedsięwzięcia mające znaczenie dla rozwoju miasta: budowa wodociągów i kanalizacji. Pomimo wykonania projektów przez znane firmy, występowały protesty przeciwko tej inwestycji – jak to czasem bywa w małych miasteczkach. O wadze tego przedsięwzięcia dla miasta świadczy fakt, że sam premier rządu niemieckiego wraz ze swoimi fachowcami pojawili się w sierpniu 1905 roku na posiedzeniu rady miejskiej aby przełamać opory przeciwników tej inwestycji. Siły natury także przyszły z pomocą zwolennikom tego przedsięwzięcia, gdyż w czasie projektowania sieci kanalizacyjnej silne opady spowodowały zalanie wielu piwnic i syteryn. Budowa wodociągu została ostatecznie ukończona latem 1907 roku, a wczesną wiosną 1908 roku zakończono budowę miejskiej kanalizacji.
Za rządów burmistrza Paulusa został znacznie powiększony las miejski, który miał znaczenie nie tylko gospodarcze ale i klimatyczne oraz estetyczne. Dodatkowo co jakiś czas nabywano nowe tereny i przy pomocy leśników dbano o stan zadrzewienia oraz zwierzyny. Las miejski stał się miejscem wypoczynku oraz wycieczek wielu mieszkańców Strzelec. Gundrum bardzo chciał by w Strzelcach wybudowano szpital, ale wskutek bardzo wielu sprzecznych interesów nie udało mu się poczynić odpowiednich przygotowań do zrealizowania tej ważnej dla mieszkańców miasta inwestycji. Przyczynił się natomiast do rozwoju i wyposażenia straży ogniowej. Przed wybuchem I wojny światowej udało mu się jeszcze przebudować ratusz w 1911 roku, czynnie popierał budowę linii kolejowej ze Strzelec do Fosowskiego w 1912 roku oraz wspierał rozwój miejscowego przemysłu wapienniczego.
Lata rozwoju miasta przerwał wybuch I wojny światowej w sierpniu 1914 roku. Pojawiły się wtedy nowe zadania i problemy do rozwiązania, takie jak m. in. trudności z zaopatrzeniem ludności w żywność, zabezpieczenie licznych transportów wojskowych oraz konieczność Niemieckiego Czerwonego Krzyża, wraz z przewodniczącą hrabiną Ruth von Strachwitz z Szymiszowa udzielał pomocy wielu mieszkańcom, szczególnie żołnierzom i inwalidom podczas i po I wojnie światowej. Za wywiązanie się ze swoich obowiązków i zadań wojennych burmistrz otrzymał Żelazny Krzyż na białej wstążce. Strzelce były również pierwszym miastem we wschodnich Niemczech, w którym po I wojnie światowej postawiono pomnik z nazwiskami poległych. Stał on na obecnym placu Żeromskiego (dawniej Hindenburgplatz).
W trudnym okresie lat powojennych Paulus potrafił uchronić miasto przed poważnymi zamieszkami i zaburzeniami. W czasie światowego kryzysu i szalejącej inflacji (brakowało nawet rubryk w księgach rachunkowych) pokonywał wiele trudności w walce z bezrobociem, biedą, brakiem mieszkań i odpływem emigrantów na Śląsk. Jednym z ostatnich działań burmistrza Gundruma była elektryfikacja miasta zapoczątkowana w 1924 roku.
Dzięki optymizmowi, świadomej woli oraz wręcz fanatycznej miłości do swojej małej ojczyzny Paulus utrzymał się na stanowisku burmistrza w tak trudnych czasach. Chwilę wytchnienia i spokoju przynosiła mu szczypta tabaki z tabakierki, którą zawsze nosił przy sobie, ale także słuchanie pieśni ludowych lub też jazda na łyżwach wraz z młodzieżą.
Paulus Gundrum zmarł 5 lipca 1938 roku, pochowano go na cmentarzu parafialnym w Strzelcach, w grobie, który do dziś się zachował. Obecna ulica Kościuszki do 1945 roku nosiła nazwę Gundrumstraße.
Tekst opublikowany po raz pierwszy na starym blogu (historian.bloog.pl) dnia: 13.01.2015 (21:20)
Bibliografia:
Golasch F., Altbürgermeister Paul Gundrum zum Gedächtnis, Heimatkalender Groβ Strehlitz 1939.
Kubik R., Smykała P., Dwa pokolenia burmistrzów [w:] Strzelec Opolski nr 783.
Mücke E., Die Groβ Strehlitzer Bürgermeister im 19. Jahrhundert, Aus dem Annaberger Land, April 1935.
Mutz K., Burmistrzowie Strzelec Opolskich 1809 – 2009, Strzelce Opolskie 2009.
Komentarze
Prześlij komentarz