Maximilian Ganczarski - proboszcz, który budował.

w dniu

Ksiądz Maximilian Ganczarski objął probostwo w parafii św. Wawrzyńca w Strzelcach w 1891 roku, po śmierci Johannesa Mücke – proboszczu państwowym, który sprawował ten urząd w czasie Kulturkampfu.


Ksiądz proboszcz Maksymilian Ganczarski.
(źródło: Smoleń S., T., Strzelce Opolskie. Miasto i kościół na przełomie wieków, Strzelce Op. 2008.)


Maksymilian Ganczarski urodził się 26 czerwca 1853 roku w Loslau (dzisiejszy Wodzisław Śląski). Po ukończeniu studiów teologicznych został wyświęcony na księdza 14 lipca 1878 roku w Pradze, miał wówczas dwadzieścia pięć lat. Dnia 7 września 1891 roku przy dźwiękach dzwonów serdecznie witany przez władze miasta i parafian przybył do Strzelec. Na swoje nowe stanowisko wprowadzony został przez dziekana Josepha Glowatzkiego. Dnia 22 maja 1894 roku do Strzelec przyjechał kardynał dr Georg Kopp. 
Po uroczystym powitaniu przez strzeleckiego proboszcza Glowackiego wygłosił on z głównego ołtarza kazanie, w którym między innymi powiedział: „[...] Wy znosiliście ciężary, ale nie odstąpiliście od przepisów kościelnych i dlatego mówię jak św. Paweł, dziękuję Wam i jestem pewny przywrócenia Waszej wiary. Parafia w ciężkich czasach szanowała też porządek państwowy i za to też dziękuję parafii. [...]”. Następnego dnia kardynał Kopp bierzmował 2095 wiernych, wśród których byli również parafianie z Jemielnicy. Gdy po południu kardynał opuszczał miasto, na dworzec odprowadziło go do czterdziestu jeźdźców konnych. W latach 1886 – 1888 zostało wybudowane w Strzelcach więzienie (dzisiejszy Zakład Karny Nr 1). Znajduje się ono pomiędzy dworcem kolejowym a centrum miasta. Proboszcz Ganczarski był w tym więzieniu duszpasterzem do czasu, kiedy w 1895 roku zatrudniony został tam kapelan więzienny Wiktor Hruby z Opola. Kapelan Wiktor Hruby został mianowany w 1920 roku dziekanem przez kardynała dr Koppa, za skuteczną działalność duszpasterską.

Kościół św. Wawrzyńca w Strzelcach w 1903 roku.
(źródło: Nowack A., Geschichte der Pfarrei Gross Strehlitz in Oberschlesien, Groß Strehlitz 1924.)


Jednak najważniejszym wydarzeniem w życiu parafii pod wezwaniem św. Wawrzyńca w ówczesnych Strzelcach była budowa nowego kościoła parafialnego. Dawny budynek kościoła już od ponad pół wieku nie odpowiadał potrzebom mieszkańców Strzelec. Początkowo władze rządowe, na podstawie orzeczenia prowincjonalnego  konserwatora zabytków, oceniły stary kościół, a szczególnie jego wieżę jako zabytek godny zachowania i zaproponowały tylko rozbudowę kościoła. Proboszcz Ganczarski oraz rada kościelna odrzucili taką propozycję. Następnie urząd biskupi opracował nowy projekt rozbudowujący kościół. Został on przyjęty przez radę parafialną, urząd prowincjonalny w Opolu i ministerstwo, jednak gdy tutejszy architekt powiatowy szczegółowo rozpracował projekt, nie znalazł on już uznania w ministerstwie. Proboszcz Maksymilian Ganczarski bardzo zamartwiał się tą sytuacją. Dnia 14 listopada 1900 roku proboszcz i rada parafialna wystosowali do ministerstwa w Berlinie pismo, w którym napisali między innymi: „[...] Kładziemy nacisk na godny, piękny Dom Boży, który również po wiekach będzie radością parafii. Biorąc pod uwagę wysokie koszty, za które otrzymamy coś niezupełnie dokończonego, to dochodzimy jednogłośnie do przekonania, że tylko budowa kościoła może nas zadowolić. Wiemy, że budowa będzie droższa, ale jesteśmy gotowi i zdolni pokryć zaistniałe dodatkowe koszty [...].” Do pisma został dołączony projekt kościoła. W międzyczasie w ministerstwie robót publicznych został opracowany nowy projekt, który został przesłany do Strzelec. Rada parafialna wraz z proboszczem Ganczarskim w pełni go zaakceptowała. Gmina musiała się zadowolić państwową dotacją w wysokości 67.000 marek – tyle ile wyniosłaby rozbudowa starego kościoła. Sama była zmuszona zadeklarować poniesienie pozostałych kosztów budowy w wysokości około 300.000 marek. Według umowy państwo miało jeszcze dopłacić na urządzenie wnętrza kościoła około 11.000 marek. Ministerstwo powierzyło kierownictwo budowy Georgowi Güldenpfenningowi, który jednocześnie był autorem projektu. Nadzór nad całością budowy prowadził powiatowy inspektor budowlany Weihe. Prace ziemne i murarskie zlecone były mistrzowi budowlanemu Śliwce z Zabrza. 

W dniu 11 października 1904 roku proboszcz Ganczarski odprawił ostatnią w starym kościele Mszę Świętą, a parafianie w smutku żegnali się z godnym szacunku obiektem, z który związane było tak wiele radosnych i smutnych chwil. Pierwsze prace ziemne rozpoczęły się już 19 kwietnia 1904 roku. W święto patrona kościoła – św. Wawrzyńca, dnia 7 sierpnia – proboszcz Maksymilian Ganczarski poświęcił kamień węgielny na udekorowanym flagami, chorągiewkami i kwiatami placu budowy. Dużą radość wywołała także informacja, że kardynał dr Georg Kopp ofiarował 20.000 marek na budowę tego kościoła. Początkowo budowanie fundamentów sprawiało dużo trudności, ponieważ trzeba było usunąć częściowo mury starego kościoła i innych starych budów. Fundamenty starego prezbiterium jednak pozostawiono w ziemi. Wbrew oczekiwaniom prace budowlane przeciągały się w czasie, ale jesienią 1905 roku obiekt był gotowy w stanie surowym. Gałka wieży i krzyż zostały zamontowane 14 września 1907 roku, a 25 września tegoż roku został poświęcony krzyż. Sama budowa kościoła była możliwa do zrealizowania dzięki ofiarności parafian. Pojedyncze osoby, całe rodziny, organizacje kościelne i świeckie konkurowały w darowiznach dla domu Bożego.

Nowa bryła kościoła św. Wawrzyńca, tutaj na zdjęciu z 1908 roku.
(źródło: fotopolska.eu)


Wielkim i niezapomnianym dniem radości dla strzeleckich parafian był 3 czerwca 1907 roku. Tego dnia, w obecności budowniczych, licznie zgromadzonych parafian oraz władz miasta, książę kardynał dr Georg Kopp dokonał aktu konsekracji nowego „Domu Bożego i Bramy Niebios”. W następnej kolejności rozważano budowę nowej plebani. Została ona wybudowana dopiero w 1913 roku, w parafialnym ogrodzie, w miejscu dawnego budynku plebani. 24 kwietnia 1913 roku proboszcz i dwaj wikarzy przeprowadzili się do nowej siedziby. W 1917 roku Strzelce ponownie przeżywały dni biskupie. Biskup Sufragan dr Augustin przybył udzielić aktu bierzmowania 1941 parafian. Okres pierwszej wojny światowej również wywarł piętno na strzeleckiej parafii p.w. św. Wawrzyńca. W 1915 roku kazano proboszczowi Ganczarskiemu oddać cztery dzwony w celu przetopienia ich na armaty. Dzwony rozbito na wieży, zabrano także niektóre piszczałki z organów. W sumie około 204 parafian pochodzenia niemieckiego i polskiego oddało w czasie pierwszej wojny światowej (1914 – 1918) swoje życie na polach bitewnych. Po zakończeniu I wojny światowej i w wyniku traktatu wersalskiego, do lipca 1922 roku Strzelce obsadzone były przez wojska Entanty. W celu uniknięcia nieporozumień pomiędzy parafianami władającymi językiem polskim i niemieckim – a były to już czasy plebiscytu na Śląsku (1921 r.) – książę kardynał Adolf Johannes Bertram zezwolił, aby procesje na Górę św. Anny poprowadzić oddzielnie. Polska procesja szła na Podwyższenie Krzyża Świętego, a niemiecka – w Święto Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny.

Proboszcz Maksymilian Ganczarski w swej duszpasterskiej działalności szczególną uwagę przywiązywał do przyciągnięcia i przywiązania do kościoła jak największej liczby parafian wyznania katolickiego. W rezultacie z jego inicjatywy powstało lub rozbudowane zostały stare stowarzyszenia, związki i bractwa grupujące zarówno niemieckich jak i polskich katolików. W roku 1901 zainicjował w strzeleckiej parafii św. Wawrzyńca misje święte, w celu zwalczania nadużywania alkoholu przez mieszkańców miasta. Charakterystyczne są dwie daty w duszpasterskim działaniu proboszcza Ganczarskiego: 1903 rok – obchodził wówczas swój srebrny jubileusz kapłański, oraz rok 1916 – trzydziesty ósmy rok kapłaństwa. 
Wówczas to arcybiskup i metropolita wrocławski książę kardynał dr Adolf Johannes Bertram mianował go w radcą duchownym [...] w uznaniu za wieloletnią i owocną działalność duszpasterską, a szczególnie za zasługi w sprawach kościelnych, parafialnych i charytatywnych gminy Strzelce. [...]”. Do tej pory proboszcz Ganczarski posiadał tytuł arcykapłana. Został również odznaczony wysokim orderem państwowym za długoletnią działalność duszpasterską i charytatywną dla parafii. Osobiście ufundował sierociniec św. Maksimiliana. Dzięki niemu powstała także fundacja, której fundusze przeznaczane były dla ludzi ubogich w szpitalu miejskim, jak również na stypendia dla ubogich uczniów strzeleckiego gimnazjum oraz dla wsparcia katolickich organizacji działających przy parafii, bractwa ogniowego i kolumny sanitarnej Czerwonego Krzyża. Dnia 7 sierpnia 1921 roku strzelecki Magistrat przyznał proboszczowi Ganczarskiemu tytuł honorowego obywatela miasta. W 1922 roku zostały zakupione we Wrocławiu nowe dzwony kościelne, które zostały wciągnięte na wieżę i zamontowane przez firmę Geittner dnia 3 grudnia 1922 roku. W dniach 6 i 7 grudnia 1922 roku dzwony zostały poświęcone i nadano im imiona: Jan, Maria i Barbara. Jesienią 1924 roku z inicjatywy proboszcza Ganczarskiego odbyły się w Strzelcach misje franciszkańskie. W maju 1925 roku przypadły dla parafian pełne łaski dni biskupie. Otóż 20 maja 1925 roku przybył do pięknie udekorowanego miasta kardynał Bertram. W uroczystość Święta Wniebowstąpienia dokonał aktu bierzmowania, sakrament przyjęło 1710 wiernych, wśród których było 50 więźniów tutejszego zakładu karnego. Dnia 23 maja 1925 roku nadszedł znamienny dzień dla parafii św. Wawrzyńca w Strzelcach Opolskich. Otóż pomimo siedemdziesięciu dwóch lat, pełen życia radca duchowny Maksymilian Ganczarski podczas wizyty w mieszkaniu starosty Grospietscha zasłabł. Po powrocie na plebanię doznał ataku apopleksji i utrudnił zdolności mówienia. Pomimo zabiegów lekarzy nie udało się go uratować. Zmarł we wtorek 26 maja 1925 roku ok. godziny 23.00, zaopatrzony sakramentem namaszczenia chorych. W dniu 29 maja 1925 roku odbył się jego uroczysty pogrzeb z licznym udziałem mieszkańców miasta oraz trzydziestu pięciu księży. Trumna z jego zwłokami proboszcza spoczęła w podziemiach kościoła, który wybudował. Ksiądz Maksymilian Ganczarski pracował w strzeleckiej parafii przez 34 lata jako gorliwy duszpasterz, prałat papieski i proboszcz. Jego następcą na stanowisku proboszcza parafii św. Wawrzyńca został ksiądz Karl Lange.

Budynek, w którym znajdował się ufundowany przez ks. Ganczarskiego sierociniec św. Maksimiliana. Zdjęcie górne – wygląd z lat dwudziestych XX wieku, zdjęcie dolne – widok współczesny budynku.
(zdjęcie zbiory własne)


Ku pamięci zmarłego radcy duchownego i dziekana honorowego ks. Maksymiliana Ganczarskiego.
(źródło: Mutz K., Z dziejów parafii św. Wawrzyńca w Strzelcach Opolskich 1271-1945, Strzelce Op. 2006.)



Pamiątkowa tablica umieszczona na jednym z filarów kościoła.
(zdjęcie zbiory własne)





Miejsce spoczynku ks. proboszcza Ganczarskiego w kościele św. Wawrzyńca w Strzelcach Opolskich.
(zdjęcia zbiory własne)





Tekst opublikowany po raz pierwszy na starym blogu (historian.bloog.pl) dnia 09. 02.2016  |  20:30





Bibliografia:
  1. Kubik R., Smykała P., Ksiądz budowniczy [w:] Strzelec Opolski, Twój Tygodnik Regionalny, nr wyd. 662.
  2. Mutz K., Z dziejów parafii św. Wawrzyńca w Strzelcach Opolskich 1271-1945, Strzelce Op. 2006.
  3. Nowack A., Geschichte der Pfarrei Gross Strehlitz in Oberschlesien, Groß Strehlitz 1924.
  4. Smoleń S., T., Strzelce Opolskie. Miasto i kościół na przełomie wieków, Strzelce Op. 2008.
  5. 100 – lecie poświęcenia kościoła p. w. św. Wawrzyńca w Strzelcach Op. 1907 – 2007. Praca zbiorowa pod red. T. Smoleń i S. Tubka, Strzelce Opolskie 2007.



Komentarze

Prześlij komentarz