Stoi
sobie od ponad 100 lat na terenie naszego miasta, nieco zapomniana i
podniszczona. Wielu mieszkańców naszego miasta codziennie
przechodzi obok niej, znaczna liczba dzieci uczęszcza do znajdującej
się obok szkoły podstawowej i korzysta ze znajdującego się
nieopodal terenu przeznaczonego do gry w koszykówkę bądź piłki
nożnej, jednak zapewne tylko niewielu zadziwia i zastanawia ta
budowla. Chciałbym w tym miejscu przedstawić krótką historię i
opis tego budynku. Zainteresowanych zapraszam do lektury.
Strzelecka
wieża ciśnień w 2007 roku.
(zdjęcie
zbiory własne)
Wieża
ciśnień zwana też wieżą wodną bądź wieżą wodociągową –
to budynek (posiada fundamenty, ściany i dach) w formie wieży, na
którego szczycie znajduje się zbiornik wody służący do
zapewnienia stabilnego ciśnienia w wodociągu i pokrywa on chwilowy
wzrost zapotrzebowania na wodę oraz zachowania ciągłości procesów
technologicznych w przypadku awarii wodociągów. Niekiedy fale wodne
wywołane parciem wiatru są niebezpieczne dla zbiornika,
więc projektowanie bywa trudne i często oparte na wynikach badań
modelowych. Z uwagi na znaczne wyniesienie ponad
poziom terenu projektowane są indywidualnie i cechuje je
estetyczny kształt i wygląd oraz oryginalność. Zbiornik wody musi
być umieszczony powyżej odbiorców, ponieważ działa on na
zasadzie naczyń połączonych. Zbiornik z wodą umieszczony jest
zwykle na szczycie wieży, góry, a czasem nawet wieży na
wzniesieniu. Na stacjach kolejowych używana była do zasilania
parowozów.
Obecnie
wieże ciśnień prawie całkowicie zostały wyparte
przez hydrofory (a później przez falownikowe układy
regulacji obrotów pomp), i pozostały głównie jako awaryjne źródło
wody (do celów przeciwpożarowych), gdyż mogą dostarczyć
stosunkowo dużo wody przy całkowitym braku zasilania. Najczęściej
spotykane wieże ciśnień mają oprawę historyzującą
(np. neogotycką) lub są surowymi zbiornikami wodnymi bez
żadnej dodatkowej obudowy. Te pierwsze zwykle są
arcydziełami architektury.
Schematyczna
zasada działania wieży ciśnień.
1. Stacja
pomp 2. Zbiornik wody 3. Użytkownicy
(źródło:
wikipedia)
Przekrój
typowej wieży ciśnień na przykładzie planu wieży wybudowanej w
Świnoujściu z 1898 roku.
(źródło: architekturmuseum.ub.tu-berlin.de)
Strzelecka
wieża ciśnień została wybudowana na początku lat dwudziestych XX
wieku, gdy przystąpiono w mieście do instalacji sieci
kanalizacyjnej oraz wodociągowej. Owe inwestycje pociągnęły za
sobą ogromne sumy pieniężne, znacznie przekraczające możliwości
finansowe miasta. Postawiono ją na terenie starego cmentarza.
Dzisiaj co prawda znajduje się ona obok Publicznej Szkoły
Podstawowej nr 1 (wybudowana w 1898 roku), jednak wcześniej (do
lipca 1894 roku) znajdował się w tym miejscu kościół pod
wezwaniem św. Krzyża oraz przykościelny cmentarz, jak to było
wówczas w zwyczaju.
Wieża
posiada fundamenty na planie ośmiokąta. Bryła budowli składa się
z rozszerzającego się ku dołowi cokołu mieszczącego parter i
częściowo zagłębione przyziemie, czterokondygnacyjny trzonu oraz
rozszerzonej na górze głowicy mieszczącej zbiornik na wodę.
Całość wykonana jest z monolitycznej konstrukcji żelbetonowej, z
częściowym wypełnieniem ścian cegłą (w obrębie trzonu). Do
wnętrza wieży prowadzą trzy niezależne wejścia. Wejście do
trzonu wieży, a następnie do głowicy ze zbiornikiem znajduje się
od strony zachodniej i dostępne jest zewnętrznymi schodami
zbiegowymi. Od strony północnej znajduje się zejście schodami do
pomieszczenia technicznego z zaworami w przyziemiu wieży ciśnień,
powyżej którego umiejscowiony jest ozdobny portal wejściowy do
pomieszczeń parteru.
Dach
wieży jest ośmioboczny o spadku 21°, z blachy cynkowo-tytanowej
pokrytej papą. Konstrukcja dachu opiera się w środkowej części
kopuły na żelbetonowych słupach. Słupy te połączone są w
górnej części ryglami. Na środku dachu usytuowano żelbetonową
latarnię. Latarnia ta pierwotnie posiadała między słupkami
wypełnienie w postaci drewnianych żaluzji, obecnie jest ono
niestety zniszczone. Na szczycie tejże latarni znajduje się ozdobny
wiatromierz.
Wieża
ciśnień w Strzelcach Opolskich wraz z opisanymi elementami, styczeń
2009.
(zdjęcie
zbiory własne)
Widok
od strony zachodniej z wyraźnie widocznymi schodami prowadzącymi do
wnętrza trzonu wieży, wrzesień 2013.
(zdjęcie
zbiory własne)
Dwa
wejścia do wieży ciśnień od strony północnej.
Wejście
ze schodami zbiegowymi do pomieszczenia wewnętrznego wieży wraz z
ozdobnym portalem oraz nieco niżej wejście do przyziemia wieży,
gdzie znajdowało się pomieszczenie techniczne z zaworami. Wrzesień
2013.
(zdjęcie
zbiory własne)
Ozdobny
wiatromierz znajdujący się na szczycie (latarni) wieży, wrzesień
2013.
(zdjęcie
zbiory własne)
Zdjęcie
z lat 20 XX wieku, widok od strony dzisiejszej ul. Jordanowskiej, z
lewej strony widoczna wieża ciśnień.
(źródło:
fotopolska.eu)
To
samo ujęcie wykonane w tym roku, widoczna jest już tylko górna
część wieży.
(zdjęcie
zbiory własne)
Zdjęcie
wykonane z latarni wieży ciśnień. Po lewej stronie widoczna jest
ratuszowa wieża, w centrum wieża dawnego kościoła ewangelickiego
(dziś Bożego Ciała), z prawej kościół św. Wawrzyńca oraz
strzelecki browar. Zdjęcie z końca lat 20 XX wieku.
(źródło:
fotopolska.eu)
Pierwotnie
wieża wykorzystywana była w systemie wodociągowym Strzelec
Opolskich, obecnie wyłączona jest ona z użytku. Budynek wieży
ciśnień wpisany jest do ewidencji zabytków oraz chroniony na
podstawie miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego.
W
2007 roku władze miasta rozpoczęły prace mające zabezpieczyć
zabytkową wieżę przed zniszczeniem. Do czerwca 2008 roku
odremontowano dach, wieżę oraz ozdobny wiatromierz. Zabezpieczono
także wewnętrzną część żelbetonowej konstrukcji stropu
pomieszczenia na szczycie oraz uzupełniono betonowe i ceglane
ubytki. Zabezpieczono otwory latarni wieży specjalnymi siatkami,
które
uniemożliwiają wlatywanie
ptaków do jej wnętrza. Od tego czasu z budynkiem nic się nie
dzieje, po prostu stoi, a szkoda, można by go przecież w jakiś
ciekawy sposób zagospodarować.
Aktualizacja
z 08.11.2013: wieża ciśnień znalazła już nowych
właścicieli:
Tekst
opublikowany po raz pierwszy na starym blogu (historian.bloog.pl)
dnia 19. 09.2013 | 22:17
Bibliogafia:
-
Morawiec R., Strzelce Opolskie – dawniej i dziś, Opole 2011.
- Projekt wykonawczy remontu dachu zabytkowej wieży ciśnień w Strzelcach Opolskich przy ul. Bolesława Chrobrego, lipiec 2006.
- Projekt wykonawczy remontu dachu zabytkowej wieży ciśnień w Strzelcach Opolskich przy ul. Bolesława Chrobrego, maj 2007.
-
Remont bez pomysłu [w:] Strzelec Opolski, tygodnik regionalny.
Komentarze
Prześlij komentarz