Pałac w Błotnicy Strzeleckiej.

w dniu

W latach 1851-1945 siedziba rodziny Posadowsky-Wehner; w 1921 roku siedziba sztabu powstańczego III powstania śląskiego w czasie walk o Górę św. Anny; w latach 1946-1998 siedziba Uniwersytetu Ludowego w Błotnicy Strzeleckiej... 




Błotnica Strzelecka to niewielka miejscowość oddalona od Strzelec Opolskich o około 8,5 km w kierunku północno – wschodnim. Dojechać możemy do niej drogą krajową nr 94 prowadzącą na Bytom. Nazwa wywodzi się najprawdopodobniej od podmokłych, błotnistych terenów, na których ulokowana została wioska. W źródłach historycznych Błotnica po raz pierwszy jako „Blotnicza” wzmiankowana była w 1240 roku – w akcie nadania wsi przez Mieszka opolskiego joannitom z Grobnik i Makowa.W „Księdze uposażeń biskupstwa wrocławskiego” znanej jako Liber fundationis episcopatus Vratislaviensis, spisanej w czasach biskupa Henryka z Wierzbna w latach 1295 – 1305 miejscowość ta wymieniona została w zlatynizowanej formie „Blotnicza Sygleri”. W wydanym przez Johanna Knie w 1830 roku we Wrocławiu alfabetycznym spisie miejscowości na terenie Śląska widnieje polska nazwa „Blotnica” oraz nazwa zgermanizowana „Blottnitz”. W lipcu 1936 roku administracja III Rzeszy z powodu zbyt polsko brzmiącej nazwie miejscowości zmieniła ją na całkowicie zgermanizowaną - „Quellengrund”, co w dosłownym tłumaczeniu znaczy „ziemia źródeł”.

W opolskich i toszeckich dokumentach pochodzących z XIII i XV wieku wspomniani się rycerze z Błotnicy. Wnioskować z tego możemy, ze mógł tam istnieć jakiś dwór czy zamek, nie zostało po nim jednak ani śladu. Przetrwał natomiast do naszych czasów pałac z pierwszej połowy XVIII wieku, pierwotnie wybudowany w stylu neoklasycystycznym, później został przebudowany.

Dobra błotnickie należały do rodziny Posadowsky-Wehner od 1851 do stycznia 1945 roku. Wcześniejszym ich właścicielem był Karl Friedrich von Wehner, do którego majątku należały także folwarki w Płużnicy Wielkiej, Centawie i Warmątowicach. W sumie 3750 ha dóbr. Dnia 2 lutego 1761 roku córka Karla – Amelia, wyszła za mąż za pruskiego marszałka dworu hrabiego Fryderyka Wilhelma von Posadowsky’ego. Mieszkali oni początkowo na zamku w Toszku, który następnie sprzedali baronowi Adolfowi von Einchendorffowi. Cały wielki majątek Karla von Wehnera przeszedł w ręce Posadowskych dopiero po śmierci Amelii. Karl Posadowsky (1785 – 1851) uzyskał cesarskie pozwolenie na połączenie majątków, nazwisk i herbów. Dwa razy stawał na ślubnym kobiercu. Jego pierwszą żoną była panna z Czarnowąs, która dała mu jedenaścioro dzieci. Po jej śmierci w 1822 roku przysięgę małżeńską złożył Henriette z domu Cranach, która miała wówczas 23 lata. Urodziła mu dwóch synów. Zmarła 10 kwietnia 1844 roku. Siedem lat później, dnia 19 kwietnia 1851 roku zmarł również Karl Posadowsky. Syn Karla – Hermann, w wieku 26 lat objął pieczę nad majątkiem ojca i sprawował ją do 1912 roku. W połowie XIX wieku kazał wybudować w Błotnicy klasycystyczny pałac z elementami eklektycznymi. Wzorowany był on na sąsiednich posiadłościach. Pałac otaczał piękny park, w którym ozdobą była m.in. fontanna, sztuczna wyspa i rodzinny grobowiec Posadowskych, w którym początkowo spoczęli rodzice Hermana: Henrietta oraz Karl. Na temat grobowca wspomnę jeszcze w jednym z kolejnych wpisów.

Pałac w Błotnicy Strzeleckiej przed rozbudową na pocztówce z 1903 roku.
(źródło: fotopolska.eu) 


W 1921 roku graf Hans Adam Posadowsky stanął po stronie powstańców śląskich udostępniając okresowo swój pałac na siedzibę głównego sztabu III powstania śląskiego. Właśnie w nim kierowano ruchami wojsk powstańczych podczas niemieckich ataków na Górę św. Anny. Wydarzenie to upamiętnia do dnia dzisiejszego wmurowana w ścianę tablica pamiątkowa. W Błotnicy bywali wówczas m.in. Wojciech Korfanty, dyktator III powstania, wódz ppłk Maciej Mielżyński (pseud. Nowina-Doliwa) i inni dowódcy, a w okresie plebiscytu – francuski generał Henri Le Rond, przewodniczący Komisji Sojuszniczej oraz inni jej członkowie.


Czerwiec 1921 roku. Alianccy oficerowie przed pałacem w Błotnicy Strzeleckiej w czasie pertraktacji z dowództwem powstańczym w sprawie utworzenia strefy neutralnej pod koniec III powstania śląskiego.
(źródło: fotopolska.eu)


Pałac w 1925 roku.
(źródło: fotopolska.eu)


Pałac w Błotnicy przetrwał II wojnę światową bez zniszczeń, dopiero w wyniku wojennej zawieruchy stycznia 1945 roku został on rozszabrowany i zdewastowany.
Udało się go odnowić i już w styczniu 1946 roku utworzony został tutaj Uniwersytet Ludowy, który działał do 1998 roku. Na temat Uniwersytetu Ludowego wspomnę w kolejnym wpisie.
Stacjonujący w pałacu polscy żołnierze znaleźli w 1945 roku zamurowaną (w obawie przed hitlerowcami) w murze korespondencję grafa Posadowsky’ego z poszczególnymi jednostkami powstańczymi.

Pałac w Błotnicy Strzeleckiej murowany jest z cegły i otynkowany. Wzniesiony został na planie prostokąta i podpiwniczony. Składa się z siedmioosiowej, dwukondygnacyjnej części środkowej oraz z dwóch czteroosiowych jednokondygnacyjnych aneksów umieszczonych po bokach. Część środkową przykrywa niski dach czterospadowy, natomiast aneksy wieńczy płaski dach z tarasami otoczonymi tralkową balustradą. Fasadę poprzedza portyk filarowy, z kolejnym tarasem z tralkową balustradą. Filary podobnie jak pilastry umieszczone pod tarasem wykonane są w stylu doryckim. Elewacja o skromnej dekoracji, która sprowadzona jest do prostokątnych opasek wokół okien oraz gzymsów: kordonowego i wieńczącego. Pałac zachował dawny układ wnętrz, z holem i klatką schodową na osi. Wnętrza zostały nieco przekształcone, choć w niektórych pomieszczeniach przetrwały parkiety oraz fasetowe sufity ozdobione sztukateriami, a w sali na piętrze neobarokowy kominek. W okresie działania w pałacu Uniwersytetu Ludowego mieściła się w nim część internatowa na 35 miejsc, stołówka na 50 osób, dwie sale wykładowe, sala widowiskowa, telewizyjna, biblioteka oraz pracownia lalkarska.

Obecnie pałac Posadowsky’ch, siedziba byłego Uniwersytetu Ludowego wystawiona jest na sprzedaż przez Urząd Miasta i Gminy w Strzelcach Opolskich.

Pałac w Błotnicy Strzeleckiej, stan na sierpień 2015.
(zdjęcia zbiory własne)




 Tekst opublikowany po raz pierwszy na starym blogu (historian.bloog.pl) dnia 26. 11.2015  |  20:44


Bibliografia:
  1. Gaworski M., Zamki, pałace i dwory Ziemi Strzeleckiej, Opole 2005.
  2. Morawiec R., Strzelce Opolskie – dawniej i dziś, Opole 2011.
  3. Plan Odnowy Miejscowości Błotnica Strzelecka na lata 2012 – 2018. Załącznik do Uchwały Nr XLIV/337/2014 Rady Miejskiej w Strzelcach Opolskich z dnia 19 lutego 2014 roku.
  4. Szylska M., Błotnica: Pałac w stylu klasycystycznym [w:] Opolskie Wiadomości Regionalne, nr 09 (85), wrzesień 2011, s. 10-11.
  5. Takie są Strzelce Opolskie. Informator. Koncepcja i opracowanie W. Szymankiewicz, Opole 1994.
  6. Wypisy do dziejów powiatu strzeleckiego pod red. F. Hawranka, Opole 1974.


Komentarze

Prześlij komentarz