Spółdzielnia „Rolnik” w Strzelcach Opolskich.

Pomiędzy ulicami Marszałka Piłsudskiego a Jordanowską znajduje się pas zieleni, na którym w 1973 roku umieszczony został pamiątkowy kamień z tablicą. Właśnie w tym miejscu stał kiedyś budynek, który był siedzibą Spółdzielni „Rolnik” w Strzelcach Opolskich.

(zdjęcie zbiory własne)

Wróćmy do roku 1919. W tymże roku Feliks Kupilas ówczesny starosta strzelecki zainicjował zorganizowanie na terenie powiatu kółek rolniczych. Pomysł ten znalazł swych zwolenników w osobach księdza Czapiela z Żędowic i Józefa Wilkowskiego z Zalesia, którzy wspólnymi siłami przygotowali pierwsze spotkanie założycielskie. Po niedługim czasie na terenie całego powiatu powstała sieć kółek rolniczych, z których to wyłonił się pomysł na założenie w powiecie spółdzielni chłopskiej „Rolnik”.

20 kwietnia 1920 roku na Mokrych Łanach zostało zwołane pierwsze zebranie delegatów poszczególnych Kółek Rolniczych. Wzięło w nim udział około 200 osób. Na zebraniu pod przewodnictwem ks. Józefa Czampiela została powołana do życia spółdzielnia rolniczo – handlowa „Rolnik”. W pracach przygotowawczych dużej pomocy udzielił bezinteresownie notariusz i strzelecki adwokat dr Józef Faltin. Był on wprawdzie Niemcem, ale również gorącym zwolennikiem wyzwolenia ludu. To właśnie on opracował projekt statutu i podczas zebrania konstytucyjnego zreferował założenie tej spółdzielni. Zebrani uchwalili statut oraz dokonali wyboru Zarządu i Rady Nadzorczej.

W skład zarządu weszli: Karol Piątek z Jemielnicy (przewodniczący), Alojzy Michalski z Suchych Łanów, Antonii Hofman –dyrektor browaru w Strzelcach.

Prezesem Rady Nadzorczej został Urban Piątek z Jemielnicy, Strzelce reprezentował Wilhelm Gruszka (Suche Łany), Jan Zwiór (Mokre Łany). W skład RN wchodzili również: Szczepan Raczek z Izbicka, Józef Wilkowski z Zalesia, Nikodem Czaja z Żędowic, Józef Pakosz ze Szczepanka, Michał Krywik z Krasowej, Leopold Szopa z Sieroniowic, Jan Gomoła z Grodziska i Jan Sklebic z Jemielnicy. Delegatem Kółek Rolniczych został Franciszek Myśliwiec.

Dnia 18 lipca 1920 roku niemieckie władze zatwierdziły statut i „Rolnik” został wpisany do rejestru sądowego.

Budynek "Rolnika" w Strzelcach Opolskich.

(źródło: Smoleń S. Strzelce Opolskie znane i nie znane)

Miejsce w którym znajdował się budynek spółdzielni "Rolnik". Spłonął on bezpowrotnie w styczniu 1945 roku. Nieopodal drzewa widoczny pamiątkowy kamień.

(zdjęcie zbiory własne, marzec 2014)

Widok od strony ul. Marszałka Piłsudskiego na miejsce, w którym znajdował się budynek "Rolnika".

(zdjęcie zbiory własne, marzec 2014)

W niedługim czasie zakupiono starą garbarnię wraz z przylegającą stodołą. Obiekty te bardzo szybko przebudowano na biura, spichlerz oraz skład nawozów. Założona spółdzielnia w krótkim czasie zdobyła sobie popularność wśród strzeleckich rolników. Skupywała od nich nadwyżki zbożowe, sprzedawała im nawozy i potrzebne maszyny rolnicze. Jej popularność wzrosła jeszcze bardziej, gdy otwarto sklep  tekstylny i bławatny, w którym sprzedawano bardzo dobre materiały po przystępnych cenach i bez kartek, sprowadzane z łódzkich fabryk.

Ważną rolę „Rolnik” odegrał również w czasie akcji plebiscytowej. W jego budynku odbywały się zebrania m. in. pod przewodnictwem popularnego „Kmicica” – Buczka z Zalesia, organizowano drużyny ochronne dla polskich zebrań plebiscytowych.

Działalność „Rolnika” przyczyniła się również w niemałym stopniu do wyniku referendum plebiscytowego, w którym to 50,7% ludności powiatu strzeleckiego opowiedziała się za przyłączeniem do Polski. III powstanie śląskie wytrzymało działalność spółdzielni aż do wiosny 1923 roku. 5 maja 1923 roku dzięki staraniom Józefa Wilkowskiego odbyło się zebranie członków „Rolnika” w starej stodole na Adamowicach, w którym wzięło udział 40 osób. Odbyło się ono w bardzo napiętej atmosferze, gdyż stodołę obstawiła niemiecka policja, która po zakończeniu zebrania dokonała rewizji wszystkich osób biorących udział w spotkaniu. Piętnastu z nich zostało nawet aresztowanych. Jednak na owym zebraniu reaktywowano spółdzielnię „Rolnik”, wybrano nowy Zarząd i Radę Nadzorczą. Spółdzielnia szybko odzyskała swą dawną popularność wśród chłopów.

Pozycja „Rolnika” zaczęła bardzo niepokoić władze niemieckie, które starały się doprowadzić do likwidacji spółdzielni. Pod koniec 1927 roku strzelecki magistrat pod przewodnictwem burmistrza dr’a Gollascha podjął uchwałę o odebraniu „Rolnikowi” jego siedziby, dając mu w zamian starą ruderę po byłej rzeźni za miastem. Wykonanie uchwały wymagało jednak zatwierdzenia jej przez sejmik powiatowy (Kreistag), który w wyniku współdziałania komunistów, socjalistów i frakcji polskiej odrzucił ją większością głosów 13 przeciwko 12.

Zwiększające się obroty „Rolnika” skłoniły zarząd spółdzielni do szukania większego pomieszczenia w centrum miasta. W roku 1928 udało się nabyć nieruchomość przy ul. Lublinieckiej 21 (dziś ul. Marka Prawego), w sąsiedztwie niemieckiego „Bauernverein”.

W kolejnym roku odbyły się wybory nowych władz spółdzielni „Rolnik”. Do zarządu wówczas weszli: Alojzy Michalski, Jan Zwiora i Jan Sklebic, do Rady Ndzorczej: Piotr Głowania, Franciszek Krupa, Jan Obłonczek, Nikodem Czaja, Stefan Raszka, Emanuel Czaja. W końcowym okresie działalności „Rolnikiem kierował Jan Patola.

Spółdzielnia prócz prowadzenia biura poradnictwa prawnego pomagała również przy organizowaniu dożynek oraz urządziła wystawę rolniczą 25 kwietnia 1937 roku z ekspozycją maszyn i sprzętu rolniczego oraz nawozów sztucznych. Popularność „Rolnika” nie zmalała nawet w trudnych latach bezpośrednio przed wybuchem wojny. W 1937 roku liczba członków spółdzielni wynosiła 104, a w roku 1938 nawet 211. Jeszcze w marcu 1939 landrat strzelecki donosił o rozdzielaniu przez spółdzielnię węgla po zaniżonych cenach dla Polaków.

Wybuch wojny spowodował zamknięcie „Rolnika”, a cały jego majątek został skonfiskowany. Spółdzielnia „Rolnik” była ważną polską instytucją w okresie międzywojennym na terenie Strzelec Opolskich.

 

 

 

 Tekst opublikowano po raz pierwszy na starym blogu (historian.bloog.pl) dnia 02. 03.2014  |  20:10

 

 

 

Bibliografia:

1. Konieczny A., Życie polskie na ziemi strzeleckiej w okresie międzywojennym [w:] Ziemia Strzelecka. Szkice monograficzne, Wrocław 1970.
2. Laska B., Kartki z dziejów spółdzielni „Rolnik” w Strzelcach Opolskich [w:] Na Ziemi Strzeleckiej 1908 – 1958.
3. Smoleń S. Strzelce Opolskie znane i nie znane, Strzelce Opolskie 1998.